จะเลือกดื่มนมชนิดไหนดี?

นม เป็นแหล่งอาหารโปรตีนที่สำคัญทั้งในเด็ก และผู้ใหญ่และเป็นแหล่งของแร่ธาตุแคลเซียมและฟอสฟอรัส ซึ่งจำเป็นในการสร้างกระดูกและฟันให้แข็งแรง นอกจากนี้นมยังให้วิตามินบี 2, วิตามินบี 12 รวมทั้งเป็นแหล่งไขมันและให้พลังงาน นมจึงมีบทบาทสำคัญในการพัฒนาสุขภาพของคนไทย จะเห็นได้จากนโยบายของรัฐบาลที่มุ่งให้เพิ่มการผลิต และบริโภคนมมากขึ้น โดยเฉพาะในเด็กวัยเรียน หญิงที่กำลังตั้งครรภ์ และผู้สูงอายุ

 

นมที่ใช้บริโภคในปัจจุบันของบ้านเราส่วนใหญ่มาจากน้ำนมโค โดยแบ่งผลิตภัณฑ์นมออกเป็น 4 ประเภท ได้แก่

ผลิตภัณฑ์พาสเจอร์ไรซ์
นมสดพาสเจอร์ไรซ์ส่วนใหญ่จะบรรจุในขวดพลาสติกขุ่น กล่องกระดาษหรือถุงพลาสติก โดยวางจำหน่ายในตู้เย็นหรือตู้แช่ซึ่งมีอุณหภูมิต่ำกว่า 10 องศาเซลเซียสเพื่อไม่ให้นมเสีย เนื่องจากกระบวนการผลิตนมพาสเจอร์ไรซ์ ใช้อุณหภูมิต่ำที่สุดประมาณ 72-73 องศาเซลเซียส เป็นเวลา15 วินาที เพื่อฆ่าเชื้อจุลินทรีย์ที่ก่อให้เกิดโรคเท่านั้น แต่ไม่สามารถทำลายเชื้อจุลินทรีย์ที่ทำให้อาหารเน่าเสีย กระบวนการนี้จะใช้ความร้อนต่ำที่สุด เพื่อรักษากลิ่นและรสของน้ำนมสดไว้ นมสดพาสเจอร์ไรซ์ในท้องตลาด บรรจุในภาชนะที่มีสี ซึ่งบอกชนิดและรสชาติที่แตกต่างกันไป

ผลิตภัณฑ์สเตอร์ไรซ์
นมสดสเตอร์ไรซ์ มักบรรจุในกระป๋องโลหะปิดสนิท กระบวนการผลิตใช้ความร้อนสูง 110-116 องศาเซลเซียสเวลา 30 นาที เพื่อทำลายเชื้อจุลินทรีย์ที่ทำให้เกิดโรคและ
ป้องกันการเน่าเสียในอุณหภูมิการเก็บรักษาปกติได้ (อุณหภูมิห้องปกติ สามารถเก็บได้ 1-2 ปี)ซึ่งผลิตภัณฑ์นมสเตอร์ไรซ์แบ่งเป็น 3 ประเภท คือ

1. นมสดพร้อมดื่ม คือนมสดธรรมดาที่บรรจุกระป๋อง ซึ่งฉลากระบุว่าเป็นนมโค 100%

2. นมข้นไม่หวาน คือ นมผงขาดมันเนยละลายน้ำในอัตราส่วนที่น้อยกว่าปริมาณน้ำที่มีในนมสดธรรมดาครึ่งหนึ่งถ้าเติมไขมันเนยลงไปเรียกว่า นมข้นคืนรูปไม่หวาน ถ้าเติมน้ำมันปาล์มลงไป เรียกว่านมข้นแปลงไขมัน ชนิดไม่หวาน

3. นมข้นหวาน มีขั้นตอนการผลิตเริ่มต้นคล้ายนมข้นไม่หวาน และมีการเติมน้ำตาลลงไป ประมาณร้อยละ 45 ซึ่งจะเห็นว่า นมข้นหวานมักมีน้ำตาลในปริมาณสูงมาก จึงต้องมีการผสมน้ำในปริมาณมากก่อนบริโภคทำให้คุณค่าทางโภชนาการโดยเฉพาะโปรตีนจากนมต่ำกว่าน้ำนมสดมาก ดังนั้นนมข้นหวานจึงไม่เหมาะสำหรับเลี้ยงทารก

ผลิตภัณฑ์ยูเอชที
น้ำนมสดที่บรรจุในกล่องยูเอชที คือน้ำนมสดที่ผ่านกระบวนการให้ความร้อนที่สูงมากแต่ใช้เวลาสั้น จึงทำให้น้ำนมยังมีกลิ่นและรสที่ดี นมสดที่บรรจุในกล่องยูเอชทีนั้น มีอายุในการเก็บรักษาในสภาพอุณหภูมิปกติได้นาน 6 เดือน สีของกล่องนมมีความหมายเหมือนกับสีที่แสดงอยู่บนขวดหรือกล่องนมพาสเจอร์ไรซ์ ปัจจุบันมีผลิตภัณฑ์นมยูเอชทีบรรจุในขวดพลาสติกซึ่งสามารถเก็บที่อุณหภูมิห้องเป็นเวลาอย่างน้อย 6 เดือนเช่นกัน

ผลิตภัณฑ์นมผง
การผลิตนมผง เป็นกระบวนการถนอมรักษานมสด โดยการทำให้เป็นผงแห้งการแปรรูปเป็นผงโดยการระเหยน้ำส่วนใหญ่ออกจากน้ำนมสด ทำให้ผลิตภัณฑ์แห้งเป็นผง มีน้ำหนักเบาประหยัดค่าใช้จ่ายในการขนส่งและเก็บได้นาน ซึ่งเราสามารถแบ่งนมผงได้เป็น

- นมผงดัดแปลงสำหรับทารก (Humanized Milk หรือModified Milk)
นมผงดัดแปลงสำหรับทารกเป็นนมผงที่ดัดแปลงจากนมวัวให้มีส่วนประกอบใกล้เคียงหรือคล้ายนมแม่ มีความเข้มข้นของโปรตีน 1.2-1.5 กรัม/100 มล. ซึ่งพอดีต่อความต้องการของทารก มีปริมาณและชนิดของไขมันใกล้เคียงกับนมแม่มีปริมาณวิตามินและเกลือแร่เพียงพอต่อความต้องการของทารก นมชนิดนี้เหมาะสำหรับใช้เลี้ยงทารกตั้งแต่แรกเกิดจนถึง1 ปี ปัจจุบันมีการเติมสารอาหารต่างๆในนมผสมชนิดนี้เพื่อให้เกิดประโยชน์และมีคุณสมบัติใกล้เคียงนมแม่มากที่สุด

- นมผงสูตรต่อเนื่อง (FollowFormula)
นมผงสูตรต่อเนื่องเป็นนมผงที่ดัดแปลงจากนมวัวให้ปริมาณโปรตีนอยู่ระหว่างนมแม่และนมวัว เมื่อละลายน้ำชงในอัตราส่วนปกติจะมีความเข้มข้นของโปรตีน2-3 กรัม/100 มล. อาจมีการดัดแปลงชนิดของคาร์โบไฮเดรต ปริมาณและส่วนประกอบของไขมัน วิตามิน และเกลือแร่ให้เหมาะสมกับอายุและความต้องการของทารก นมชนิดนี้สามารถใช้เลี้ยงทารกได้ตั้งแต่อายุ 6 เดือน-3 ปี

- นมผงครบส่วน (PowderedWhole Milk)
นมผงครบส่วนทำจากน้ำนมวัวสดโดยการระเหยน้ำออกจนหมดเป็นนมผงเมื่อละลายน้ำชงตามอัตราส่วนที่กำหนดจะมีคุณค่าทางอาหารเช่นเดียวกันกับนมวัวมีความเข้มข้นของโปรตีน 3.4-3.7 กรัม/100 มล. นมบางชนิดอาจมีการดัดแปลงหรือเติมวิตามินและแร่ธาตุบางชนิดให้เหมาะสมกับความต้องการของทารกนมผงชนิดนี้สามารถใช้เลี้ยงทารกตั้งแต่อายุ 1 ปีขึ้นไป

นมผงบรรจุกระป๋องที่ยังไม่ได้เปิดฝาสามารถเก็บไว้ได้นานประมาณ 2 ปีอย่างไรก็ตาม หลังจากเปิดกระป๋องแล้วควรเก็บไว้ในที่แห้งและอุณหภูมิไม่สูงมากหลังจากเปิดใช้แล้วอายุการเก็บจะสั้นมากไม่ควรเกิน 15 วัน-1 เดือน นอกจากนั้นการพิจารณาเลือกนมผงสำหรับใช้เลี้ยงทารกแทนนมแม่นั้น ควรพิจารณาชนิดและคุณค่าทางอาหารของนมผงให้เหมาะสมกับอายุ ความต้องการสารอาหารและสภาพร่างกายของเด็ก ตลอดจนราคาของ
นมผง ซึ่งส่วนใหญ่แล้วผลิตภัณฑ์นมผงในบ้านเรานั้น หากเป็นชนิดเดียวกันจะมีคุณค่าทางอาหารไม่แตกต่างกัน จึงอาจพิจารณาใช้ราคาเป็นเหตุผลในการตัดสินใจเลือกได้

แล้วดื่มนมประเภทใดคุ้มค่าที่สุด
การพิจารณาว่าจะเลือกดื่มนมชนิดไหน ควรดูจากปัจจัยต่างๆ ประกอบกัน นมเป็นแหล่ง
โปรตีน แคลเซียม และฟอสฟอรัสที่ดี การดื่มนมจึงมุ่งให้ได้สารอาหารดังกล่าวเป็นสำคัญ สำหรับเด็ก ไขมันในนมก็สำคัญ เพราะเป็นแหล่งพลังงานดังนั้นควรเลือกผลิตภัณฑ์ที่มีไขมันด้วย

นมพาสเจอร์ไรซ์ นมสเตอร์ไรซ์ นมกล่อง
ยูเอชที นมข้นไม่หวาน และนมผง ล้วนให้สารอาหารหลักตามที่กล่าวมาแล้วในปริมาณที่แตกต่างกันไปจึงขอให้เลือกตามความเหมาะสม รวมถึงสุขภาพของผู้บริโภคด้วย เช่น ถ้ามีปัญหาเรื่องน้ำตาลแลกโตส อาจต้องยอมจ่ายเพิ่มขึ้นเพื่อซื้อนมชนิดที่ไม่มีแลกโตส แต่ถ้าอยากได้วิตามิน และสารอาหารที่ใช้เสริมเพิ่มเติม ก็ต้องเลือกชนิดที่ผู้ผลิตเติมเข้าไป ซึ่งราคาก็แพงขึ้นไปอีก แต่ผู้บริโภคไม่ต้องกังวลถ้าไม่ได้ดื่มผลิตภัณฑ์นมชนิดนั้นๆ เพราะว่านมไม่ได้ให้สารอาหารทุกชนิดที่ร่างกายต้องการเราจำเป็นต้องทานอาหารอื่นๆ ให้หลากหลายด้วย

ส่วนผู้ที่ดื่มนมไม่ได้ ไม่ชอบดื่มนม หรือดื่มนมแล้วไม่สบายท้อง อาจทานอาหารอื่นแทนเพื่อให้ได้แคลเซียม เช่น ปลาตัวเล็กทอดกรอบ ปลากระป๋องผักใบเขียวเข้ม หรือเต้าหู้แข็ง เป็นต้น