ทำความรู้จักกานพลูสมุนไพรคู่ครัวสารพัดประโยชน์

แม้จะเป็นแค่ดอกไม้แห้งเล็ก ๆ แต่กานพลูมีคุณค่าทางสมุนไพรและโภชนาการมากมาย รู้วิธีใช้ให้เหมาะ พร้อมวิธีระวังเพื่อลดผลข้างเคียง

กานพลูคืออะไร

กานพลู คือดอกตูมแห้งของต้น Syzygium aromaticum เป็นพืชพื้นเมืองในหมู่เกาะมาลุกู ประเทศอินโดนีเซีย มีรสเผ็ดร้อนและกลิ่นหอมฉุน ใช้กันมายาวนานทั้งในตำรับอาหารและการแพทย์พื้นบ้าน นิยมใส่ในอาหารคาวหวานหรือทำยาอมเพื่อบรรเทาอาการต่าง ๆ

สารสำคัญของกานพลูที่ดีต่อร่างกาย

กานพลูมีสารออกฤทธิ์เด่นคือ ยูจีนอล (Eugenol) ซึ่งมีฤทธิ์ต้านเชื้อ ต้านอักเสบและให้ความรู้สึกชาเล็กน้อย จึงถูกนำไปใช้เป็นส่วนผสมในยาสีฟันและยาชาเฉพาะที่ นอกจากนี้ยังมีฟลาโวนอยด์และแทนนิน ช่วยต้านอนุมูลอิสระและสมานแผลภายในได้ดี

ประโยชน์ของกานพลู

ดับกลิ่นคาวในอาหาร

กานพลู มีกลิ่นหอมฉุนจากน้ำมันหอมระเหย จึงช่วยกลบกลิ่นคาวของเนื้อสัตว์ได้ดี นิยมใส่ลงไปขณะหมักเนื้อสัตว์หรือในหม้อแกงตุ๋นเพื่อให้ความร้อนช่วยดึงกลิ่นหอมออกมา สารยูจีนอลยังมีฤทธิ์ยับยั้งการเจริญของเชื้อแบคทีเรียบางชนิด จึงช่วยให้อาหารสะอาดและมีกลิ่นหอมยิ่งขึ้น

ลดกลิ่นปากและดูแลเหงือก

กานพลูสามารถเคี้ยวสดหรือแช่ในน้ำอุ่นแล้วใช้อมกลั้วปาก จะช่วยระงับกลิ่นปาก ลดการสะสมของแบคทีเรีย ลดอาการอักเสบของเหงือกและฟันได้ด้วย

บรรเทาอาการปวดฟัน

เมื่อฟันผุหรือเหงือกอักเสบ คนโบราณนิยมใช้น้ำมันหอมระเหยจากกานพลู แตะสำลีแล้วอุดไว้ตรงฟันที่ปวด จะช่วยลดอาการเจ็บได้ชั่วคราว เพราะยูจีนอลออกฤทธิ์เป็นยาชาอ่อน ๆ แต่ไม่ควรใช้บ่อย เพราะอาจระคายเหงือกได้

ช่วยย่อยลดท้องอืด

กลิ่นฉุนของกานพลู ช่วยกระตุ้นน้ำลายและน้ำย่อยได้ดี จึงนิยมใส่ในเครื่องตุ๋น หรือชงดื่มเป็นชาร้อน ช่วยให้ระบบย่อยอาหารทำงานคล่องขึ้น ลดอาการจุกเสียดแน่นท้องได้

ลดอักเสบ บรรเทาปวดกล้ามเนื้อ

สารสำคัญในกานพลู ยังช่วยคลายการอักเสบของกล้ามเนื้อและข้อ บางคนใช้น้ำมันหอมระเหยกานพลู นวดร่วมกับน้ำมันพืช เช่น น้ำมันมะกอก หรือน้ำมันมะพร้าว เพื่อบรรเทาอาการปวดเมื่อย

ข้อควรระวังในการใช้กานพลู

• หากใช้กานพลูในปริมาณมากติดต่อกันอาจทำให้ระคายกระเพาะหรือมีผลต่อตับได้ เพราะสารยูจีนอลจะสะสมในร่างกายได้
  
  
• เด็กเล็ก สตรีมีครรภ์ และผู้ที่มีโรคประจำตัว ควรปรึกษาแพทย์ก่อนใช้
  
  
• น้ำมันหอมระเหยจากกานพลู ต้องผสมเจือจางก่อนใช้ทาผิว หรือใช้บ้วนปาก ห้ามกลืนกินน้ำมันเข้มข้นเด็ดขาด
  
  
• ผู้ที่แพ้ยูจีนอลอาจมีอาการระคายผิวหรือเกิดผื่นได้

วิธีใช้กานพลู

เคี้ยวหรืออมสดลดกลิ่นปาก

ใช้ดอกกานพลู 1–2 ดอก อมไว้ในปากหรือเคี้ยวเบา ๆ จะช่วยระงับกลิ่นปาก ช่วยให้ลมหายใจสดชื่นและลดการสะสมแบคทีเรียได้ดี

ใช้แต้มแก้ปวดฟันเฉพาะจุด

หากมีอาการปวดฟันเฉพาะหน้า ให้ใช้สำลีสะอาดจุ่มน้ำมันหอมระเหยกานพลูเล็กน้อย แล้วแต้มลงบนซี่ฟันที่ปวด จะช่วยลดอาการชาชั่วคราวได้ แต่อย่าใช้ติดต่อกันนาน ควรไปพบทันตแพทย์ด้วย

ชงเป็นชาดื่มบำรุงระบบย่อย

นำกานพลู 2–3 ดอก ชงในน้ำร้อน ดื่มหลังอาหาร ช่วยกระตุ้นน้ำย่อย ลดอาการท้องอืด จุกเสียด หรือใส่ในเครื่องตุ๋นยาจีนก็ได้เช่นกัน

ใช้เป็นเครื่องเทศในอาหาร

ใส่กานพลูในแกง ต้มตุ๋น เนื้อสัตว์ หรือซอสต่าง ๆ เพื่อเพิ่มกลิ่นหอม เผ็ดร้อน ดับกลิ่นคาวและเพิ่มรสชาติให้เข้มข้นยิ่งขึ้น

นำไปสกัดน้ำมันนวด

น้ำมันหอมระเหยกานพลู นิยมเจือจางกับน้ำมันตัวพา เช่น น้ำมันมะกอก หรือน้ำมันมะพร้าว แล้วใช้นวดบรรเทาปวดกล้ามเนื้อหรือข้อได้ (ทดสอบอาการแพ้ก่อนใช้)

กานพลู เป็นสมุนไพรคู่ครัวที่ให้ทั้งรสชาติและสรรพคุณทางยาได้หลากหลาย แต่ต้องใช้ให้ถูกวิธีและเหมาะสม ปรึกษาผู้เชี่ยวชาญก่อนใช้ โดยเฉพาะในเด็กและสตรีตั้งครรภ์ เพื่อให้ได้ประโยชน์และปลอดภัยในระยะยาว