พระตำหนักปลายเนิน

วังเจ้านายตั้งแต่เริ่มยุครัตนโกสินทร์ที่ กรุงเทพฯ นั้น ส่วนใหญ่แล้ว วังเจ้ามักจะสร้างอยู่ในเขตพระนคร จะเริ่มมามีสร้างนอกเขตพระนคร ก็ในรัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระจุล จอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ที่เริ่มจะมีการ สร้างวังให้ใกล้ออกไปยังเขตดุสิต กระนั้นก็ตาม เขตดุสิตก็ยังถือว่าเป็น เขตการปกครองที่ตั้งติดกับเขตพระนครอยู่ดี และในรัชสมัยเดียวกันนี่เอง ที่มีการสร้างวังอยู่นอกเขตพระนคร และเขตดุสิต วังนี้เป็นวังที่สมเด็จฯ เจ้าทรงชาญในการช่างเป็นยิ่งนัก ทรงดำริ ที่จะสร้างวังส่วนพระองค์ขึ้นเอง วังนี้เป็นวังที่ประทับของสมเด็จพระเจ้าบรม วงศ์เธอ เจ้า กรมพระยานริศรานุวัติวงศ์ เสนาบดี 4 กระทรวง (ประกอบด้วย กระทรวงโยธาธิการ กระทรวงกลาโหม กระทรวงพระคลัง และกระทรวงวัง) ในรัชกาลที่ 5 ครั้นถึงคราวที่ทรงดำริจะมีที่ประทับสวนพระองค์ขึ้นมา พระองค์จึงโปรดให้สร้างพระตำหนักขึ้นที่ตำบลคลองเตย เลียบริมแม่น้ำ เจ้าพระยา สร้างเป็นตำหนักเรือนไม้โปร่ง เปิดใต้ถุนโล่งตามแบบฉบับของ สถาปัตยกรรมไทยภาคกลาง โดยทรงออกแบบและควบคุมการสร้างพระ ตำหนักนี้ด้วยพระองค์เอง จากนั้นจึงทรงประทานนามของที่ประทับใหม่นี้ว่า "ตำหนักปลายเนิน"ตำหนักปลายเนินนี้ แต่เดิมเป็นพระตำหนักที่กรมพระยานริศฯ ทรงใช้เป็นที่ประทับชั่วคราวในเบื้องแรก เนื่องจากพระองค์จะต้องทรงงาน ประจำที่วังท่าพระ ข้างพระบรมมหาราชวัง วังนี้จึงไม่ใคร่ได้ถูกใช้งานมา จนกระทั่งเข้าช่วงปลายของพระองค์ พระตำหนักนี้จึงเป็นที่ประทับโดยถาวรไป ส่วนวังท่าพระนั้น จะเสด็จไปประทับเฉพาะช่วงหน้าหนาว หรือช่วงที่มีงาน พระราชพิธีเท่านั้น สมเด็จฯ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัติวงศ์ ทรงเสด็จประทับ อยู่ ณ วังที่คลองเตยจนกระทั่งสิ้นพระชนม์ลงในปีพ.ศ.2490 วังนี้จึงตก แก่ทายาทตระกูลจิตรพงศ์นับแต่บัดนั้นเป็นต้นมา ปัจจุบัน ตำหนักปลายเนินนี้ได้ใช้เป็นสถานที่จัดงานวันนริศฯ ที่ตำหนักนี้ โดยมูลนิธิสมเด็จเจ้าา กรมพระยานริศรานุวัติวงศ์ จะจัดเป็น ประจำในวันที่ 28 เมษายน ซึ่งเป็นวันคล้ายวันประสูติของสมเด็จฯ กรม พระนริศฯ ของทุกปี โดยเปิดโอกาสให้บุคคลภายนอกเข้าชมได้ตามเวลา ราชการ โดยไม่เสียค่าใช้จ่ายแต่ประการใด สิริลักษณ์ จินตนะดิลกกุล