บทวิเคราะห์ : สื่อมวลชนกับการละเมิดสิทธิเด็ก ตอน 1

คงต้องยอมรับความจริงอย่างหนึ่งว่า การเสนอข่าวของสื่อมวลชนขณะนี้ มักไม่ค่อยคำนึงถึงผลกระทบที่จะเกิดขึ้นกับผู้ที่ตกเป็นข่าวเท่าไรนัก โดยเฉพาะ ผู้ด้อยโอกาส ไร้ญาติขาดมิตร ผู้มีบารมี เหตุที่เป็นเช่นนี้ อาจเป็นเพราะความเคยชินที่เห็นอยู่เป็นประจำ และทำกันมา บ้างก็อ้างความมีสีสัน โดยไม่ทราบว่าการกระทำเช่นนั้นเป็นการกระทำที่ละเมิดสิทธิมนุษยชน ละเมิดรัฐธรรมนูญ รวมทั้งกฎหมายต่างๆ และข้อบังคับว่าด้วยจริยธรรมแห่งวิชาชีพที่มีอยู่เป็นเวลาช้านานทั้งระดับในประเทศและระดับสากล เมื่อมองไปที่ต้นตอของสาเหตุนั้น ก็พบว่าความเป็นมนุษย์ตัวเล็กๆ ของเด็กนั้น อาจนำมาซึ่งสิทธิประโยชน์ ความคุ้มครอง และการถูกเอารัดเอาเปรียบได้ภายในเวลาเดียวกัน โดยเฉพาะในสังคมสมัยใหม่ที่สื่อสารมวลชนทำหน้าที่ส่งสารของผู้คนหลากหลายกลุ่ม "เด็ก ก็เป็นอีกกลุ่มหนึ่งที่ "ตกเป็นข่าว อยู่บ่อยครั้ง ซึ่งข่าวและภาพของเด็กที่ปรากฎในสื่อแขนงต่างๆ ในช่วงเวลาที่ผ่านมา มีทั้งในเชิงบวกและเชิงลบ มีทั้งภาพของเด็กในเชิงสร้างสรรค์และที่ตกเป็นเหยื่อ และบ่อยครั้งที่สื่อถูกวิพากษ์วิจารณ์จากการทำหน้าที่ว่าเป็นผู้ละเมิดสิทธิเด็กเสียเอง!!! แต่สื่อจะยอมรับในข้อวิจารณ์นั้นหรือไม่ มีเหตุผลหรือความคิดอื่นใดที่รองรับการกระทำของตน คงเป็นเรื่องที่เปิดประเด็นไว้สู่การวิเคราะห์ แลกเปลี่ยนมุมมอง กันต่อไป แจ็คเกอลีน พาร์ค ผู้อำนวยการประจำภูมิภาคเอเชีย แปซิฟิก (International Federation of Journalists ) หรือ IFJ บอกว่า มีบุคคลและองค์กรจำนวนมาก มุ่งมั่นทำงานเพื่อขจัดปัญหาด้านการแสวงประโยชน์จากเด็ก แต่ความเพียรพยายามเหล่านี้ จะส่งผลได้อย่างถาวร ก็ต่อเมื่อทุกคนสามารถสร้างความตระหนักให้เกิดขึ้น และกระตุ้นให้เกิดความเคลื่อนไหวในความคิดเห็นส่วนใหญ่ของประชาชนหรือประชามติ เพื่อให้หยุดการแสวงหาประโยชน์จากเด็ก แล้วหันมาสร้างวัฒนธรรมของการเอาใจใส่กับเด็กให้เกิดขึ้น จุดมุ่งหมายของ IFJ คือ ง่าย ตรงไป ตรงมา และตั้งอยู่บนพื้นฐานของความเข้าใจในบทบาทของนักข่าว นักหนังสือพิมพ์ ซึ่งเปรียบเสมือนสุนัขเฝ้าบ้าน และในเวลาเดียวกัน ก็อยู่ในฐานะของผู้ปกป้องสิทธิมนุษยชนด้วย แต่ปัญหาสำคัญอย่างยิ่ง คือ การสร้างความตระหนักให้เกิดขึ้นในหมู่นักข่าว นักหนังสือพิมพ์ ซึ่งโดยทั่วไปแล้ว ควรสร้างความตระหนักในเรื่องสิทธิเด็กสำหรับทุกคนในสังคม แต่ในฐานะนักข่าว นักหนังสือพิมพ์ จำเป็นต้องเข้าใจผลลัพธ์ที่จะเกิดขึ้นตามมาจากการรายงานข่าวของเราด้วย วิธีที่สื่อนำเสนอเรื่องราวของเด็ก จะเกิดผลกระทบไม่เพียงต่อทัศนคติของสังคมที่มีต่อเด็กเท่านั้น แต่ยังสร้างอิทธิพลครอบคลุมแนวทางความประพฤติของผู้ใหญ่ด้วย การทำข่าวเกี่ยวกับการละเมิดหรือการแสวงหาประโยชน์จากเด็กอย่างตื่นเต้นเร้าใจ ไม่อาจบอกเล่าเรื่องราวที่เกิดขึ้นทั้งหมดได้ และอาจทำให้เกิดผลร้ายมากกว่าผลดี ถ้าเกิดมีการแสวงประโยชน์จากปัญหาที่ร้ายแรงนั้น แม้ว่าความตื่นเต้นเร้าใจอาจดึงดูดความสนใจของผู้อ่านและผู้ชมไว้ได้ แต่ก็ต้องย้อนถามตัวเองด้วยว่า ข่าวนั้นให้ข้อมูลที่เป็นประโยชน์ และได้ผ่านการวิเคราะห์เพื่อช่วยส่งเสริมให้สถานการณ์ของเด็กดีขึ้นแล้วหรือยัง ??? ขณะที่มุมมองของ ไอดัล ไวต์ เลขาธิการ IFJ มองว่า การสร้างความตระหนักเกี่ยวกับสิทธิเด็กและการส่งเสริมสิทธิต่างๆ ของเด็ก ถือเป็นความท้าทายของสื่อ เพราะหน้าที่ของสื่อ มิได้มีเพียงแค่การรายงานข่าวอย่างยุติธรรม ซื่อสัตย์ และแม่นยำจากประสบการณ์เท่านั้น แต่ยังถือเป็นหน้าที่รับผิดชอบในการยอมรับในสิทธิต่างๆ ของเด็ก แล้วสะท้อนสิทธินั้นๆ ออกไปในงาน อีกด้านหนึ่ง แม้ว่า นักข่าว นักหนังสือพิมพ์ จะสามารถเปิดโปงกรณีการกระทำผิดต่างๆ และสร้างความตระหนักในเรื่องสิทธิเด็กให้เกิดขึ้นได้ แต่สื่อก็สามารถสร้างทัศนคติที่เห็นว่าการแสวงประโยชน์จากเด็กเป็นเรื่องธรรมดาได้เช่นกัน โดยการแทรกซึม เช่น การจัดทำการถ่ายภาพอนาจารเด็กและการค้าประเวณี เพราะในขณะที่สื่อเล่าเรื่องราวของผู้ถูกทำร้ายและผู้กระทำผิด ผ่านการรายงานข่าว ภาพข่าว สารคดี และละคร แต่อีกด้านหนึ่ง สื่อเองก็อาจกลายเป็นฝ่ายแสวงประโยชน์จากเด็กเสียเอง โดยการจัดนำเสนอภาพของเด็กในลักษณะที่ก่อให้เกิดความรู้สึกทางเพศในข่าวหรือสื่อโฆษณาต่างๆ ที่เลวร้ายที่สุดก็คือ การที่สื่อกลายเป็นเครื่องมือของการทำภาพอนาจารเด็กเกี่ยวกับเด็ก หรือไม่ก็กลายเป็นแหล่งข้อมูลให้กับเครือข่ายของผู้นิยมมีเพศสัมพันธ์กับเด็กไปเสียเอง ดังนั้น นักข่าว นักหนังสือพิมพ์ จำเป็นต้องรับรู้ถึงผลที่จะตามมาจากการรายงานข่าวและบทบาทหน้าที่ของตนในการป้องกันสิทธิและเกียรติภูมิของเด็กและเยาวชนด้วย ในตอนหน้า สำนักข่าวแห่งชาติ มีมุมมองจากนักประชาสัมพันธ์และผู้ทำงานในสายอาชีพสื่อสารมวลชนต่อ สถานการณ์และทิศทางข่าวในประเทศและเปรียบเทียบกับระดับสากลว่าเป็นอย่างไร