หอมงามใช่เพียงพันธุ์ไม้

''ดอกมะลิ'' สัญลักษณ์วันแม่-รักแม่

ในโอกาสมหามงคล เฉลิมพระชนมพรรษา สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ วันที่ 12 สิงหาคม เวียนมาบรรจบ เป็นโอกาสสำคัญยิ่งที่พสกนิกรไทยทุกหมู่เหล่าจะได้น้อมจิตน้อมใจประกอบกิจกรรมอันแสดงออกถึงความจงรักภักดี และสำนึกในพระมหากรุณาธิคุณอันล้นพ้น ของ พระแม่แห่งแผ่นดิน

พร้อม ๆ กับเป็นโอกาสที่จะระลึกถึง-ทดแทนพระคุณแม่

ดอกมะลิ-กลิ่นดอกมะลิ จะขาวสวย-หอมกรุ่นทั่วไทย

ทั้งนี้ สำหรับ มะลิ ซึ่งเป็นดอกไม้ สัญลักษณ์วันแม่ สื่อความหมายแทนการ ระลึกถึงพระคุณแม่-รักแม่ นั้น แม้จริง ๆ แล้วเพียงแค่ดอกมะลิคงไม่อาจเทียบได้กับความเป็นแม่ กับความเป็นมารดรที่รักลูกและเสียสละเอื้ออาทร ทำทุกอย่างได้เพื่อลูก แต่เพียงมะลิดอกเดียวที่ลูกมอบให้แม่...ก็มีความหมาย

และกับ ดอกมะลิ ที่ในช่วงเวลาปกติอาจถูกมองเป็นดอกไม้พื้น ๆ ทั่วไป จริง ๆ แล้วก็ มีเรื่องราวน่าสนใจแฝงอยู่ ไม่น้อย ทั้งในแง่ของพืชพรรณ สายพันธุ์ และรวมถึงการเป็นอาชีพของคนไทยจำนวนหนึ่ง

ในเว็บไซต์คลังปัญญาไทย www.panyathai.or.th อ้างอิงข้อมูลจากแหล่งต่าง ๆ คือมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ เว็บไซต์ samunpai. com เว็บไซต์ wattanasatitschool.com และวิกิพีเดียสารานุกรมเสรี โดยสรุปไว้ว่า... มะลิเป็นพืชดอก มีกลิ่นหอมเย็น ชื่อวิทยาศาสตร์คือจัสมินัม แซมบัค (Jasminum sambac) พบได้ในแถบเอเชีย ซึ่งก็รวมถึงในไทย ที่มีทั้งการปลูกตามบ้าน และปลูกขาย

มีทั้งการขายต้น-ขายดอก และทำเป็นพวงมาลัย

แถมยังมีดอกไม้ประดิษฐ์ที่ทำเป็นดอกมะลิด้วย...

ดอกมะลิไม่เพียงเป็นสัญลักษณ์วันแม่-รักแม่ หรือร้อยเป็นมาลัยบูชาพระ-ไหว้ผู้ใหญ่ ไม่เพียงเป็น ไม้ประดับ-ดอกไม้ให้กลิ่นหอม คนโบราณนิยมใช้ลอยในน้ำดื่ม ไม่เพียงเป็น ไม้-ดอกไม้เศรษฐกิจ ซึ่งที่นครปฐมจะปลูกกันมาก ในอีกด้านมะลิยังมีสถานะเป็น พืชสมุนไพร ด้วย เช่น มะลิซ้อนดอกสดใช้รักษาจ็บ แก้ตัวร้อน แก้หวัด ดอกแห้งปรุงเป็นสารแต่งกลิ่น ใบสดตำละเอียดรักษาแผลพุพองและแผลฝีดาษ ต้นใช้รักษาโรคคุดทะราด ขับเสมหะและโลหิต รากนำมาฝนใช้แก้ปวด รักษาโรคร้อนในและเสียดท้อง เป็นต้น

อย่างไรก็ดีมะลิใช่จะมีเพียง 1-2 พันธุ์ที่เรามักพบเห็นทั่วไป จริง ๆ แล้ว มะลิมีมากกว่า 10 พันธุ์ มีทั้งที่เป็นต้น เป็นไม้รอเลื้อย เป็นไม้เลื้อย มีทั้งที่ชื่อมีคำว่า มะลิ และที่ใช้คำอื่น ยกตัวอย่างเช่น.....

มะลิลา ดอกสีขาว ดอกออกเป็นช่อ มี 3 ดอก ดอกกลางบานก่อน กลีบดอกชั้นเดียว ปลายกลีบมน มะลิชนิดนี้นิยมปลูกเพื่อเด็ดดอกขาย ซึ่งสายพันธุ์ย่อยที่นิยมคือสายพันธุ์แม่กลอง ราษฎร์บูรณะ ชุมพร, มะลิลาซ้อน ดอกสีขาว ดอกเป็นดอกเดี่ยวหรือดอกช่อ 1-3 ดอก ออกที่ปลายกิ่ง โคนกลีบดอกติดกันเป็นหลอด ปลายแยกเป็นกลีบจำนวนมาก ขอบกลีบเป็นคลื่น เมื่อบานแล้วมีเส้นผ่าศูนย์กลางราว 3-4 ซม. ดอกบานอยู่ได้หลายวัน มีกลิ่นหอมตลอดทั้งกลางวันและกลางคืน ออกดอกตลอดปี, มะลิถอด ดอกสีขาว ดอกเป็นช่อมี 3 ดอก ดอกซ้อนมากชั้น คือ 3-6 ชั้น มีกลิ่นหอมมาก ขนาดดอกประมาณ 2.5-3.5 ซม.

มะลิซ้อน คล้ายมะลิถอดและมะลิลาซ้อน แต่ใบแคบกว่า ดอกสีขาว กลิ่นหอมมาก ดอกออกเป็นช่อมี 3 ดอก กลีบดอกซ้อน แต่ซ้อนกว่า 5 ชั้น แต่ละชั้นมีกลีบดอก 10 กลีบขึ้นไป ขนาดดอก 3-4 ซม., มะลิพิกุล หรือ มะลิฉัตร ดอกสีขาว กลิ่นหอม ดอกเป็นช่อ 3 ดอก ดอกซ้อนเป็นชั้น ๆ คล้ายฉัตร ขนาดดอกเล็กพอ ๆ กับพิกุล คือ 1-1.4 ซม., มะลิทะเล เป็นไม้รอเลื้อย ดอกจะเป็นกระจุก แต่ละกระจุกมีราว 5-6 ดอก กลิ่นจะหอมฉุน, มะลิเลื้อย ลำต้นเลื้อยไปตามพื้นดินยาวประมาณ 1 ฟุต ใบเล็กกว่าพันธุ์อื่นมาก

มะลิวัลย์ หรือ มะลิป่า เป็นไม้เลื้อย ดอกเป็นช่อเล็กมี 1-2 ดอกตรงซอกใบ ขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางดอกราว 2-3 ซม. กลีบแคบและเรียวแหลม ดอกมีกลิ่นหอมแต่ร่วงเร็ว และดอกไม่ดก, มะลิเขี้ยวงู หรือ มะลิก้านยาว เป็นไม้เลื้อย แตกกิ่งก้านมาก ใออกเป็นช่อคล้ายใบแก้วแต่บางกว่า ดอกออกเป็นช่อมี 3 ดอก ก้านดอกเป็นหลอดสีแดงอมม่วง กลีบดอกขาว มีกลิ่นหอมจัด

ส่วนไม้สกุลมะลิที่ชื่อไม่มีคำว่ามะลิ ก็เช่น... มะลุลี มีอีกหลายชื่อ เช่น มะลิพวง ดอกมีกลิ่นหอมทั้งกลางวันและกลางคืน ดอกสีขาวเป็นช่อแน่นตามปลายกิ่งและซอกใบ แต่ละช่อมีกว่า 10 ดอก เส้นผ่าศูนย์กลางดอก 2.5-3 ซม., พุทธชาด ดอกสีขาวเป็นช่อ ออกที่ปลายและข้างกิ่ง ปลายกลีบมน ก้านดอกยาว, ปันหยี ดอกเป็นช่อสีขาว กลีบดอกใหญ่กว่ามะลิวัลย์ กว้างและมน ดอกชั้นเดียว ขนาด 4-4.5 ซม. กลิ่นไม่หอม, เครือไส้ไก่ ดอกออกเป็นช่อ ดอกกลางบานก่อน กลีบดอกขาวชั้นเดียวปลายกลีบแหลม, อ้อยแสนสวย ดอกออกเป็นช่อ 8 ดอก ดอกกลางบานก่อน ก้านดอกยาว กลีบดอกขาวชั้นเดียว ปลายมน

ทั้งนี้ แค่เรื่อง มะลิ แบบคร่าว ๆ ก็มีเรื่องราวมากเกินกว่าจะแจกแจงได้หมดด้วยเนื้อที่จำกัด แต่นี่ก็เทียบไม่ได้เลยกับ พระคุณแม่ ที่มีต่อลูกอย่างมากมาย และที่สำคัญยิ่งกว่าอื่นใดคือ พระมหากรุณาธิคุณพระแม่แห่งแผ่นดิน ที่ทรงมีต่อเหล่าลูกไทยทุกเพศ ทุกวัย ทุกหมู่เหล่า อย่างล้นพ้นมาตลอด

12 สิงหาฯ โอกาสอันเป็นมหามงคลยิ่งเวียนมาบรรจบ

ขอ พระแม่แห่งแผ่นดิน ทรงพระเจริญ...ยิ่งยืนนาน...