หลุมพรางอีสปอร์ต : เมื่อการสุ่มไอเท็มในเกมถูกมองเป็นการพนันรูปแบบใหม่?

อีสปอร์ต คือหนึ่งในประเภทกีฬา ที่ได้รับการตอบรับจากคนรุ่นใหม่ จากความนิยมในการเล่นเกม เกมหลากหลายประเภท เข้าสู่การแข่งขันลีกอย่างจริงจัง ชิงเงินรางวัลไปทั่วโลก และขยายฐานความนิยม มีผู้เล่นจำนวนมาก ทั้งมืออาชีพ และมือสมัครเล่น

มีทฤษฏีหนึ่งบอกว่า สิ่งที่ผูกติดกับกีฬามาอย่างยาวนาน นั่นคือ “กีฬา” และถ้าหากอีสปอร์ตถูกนับเป็นกีฬา ภายในเกม ที่เราเล่นอยู่นั้นมีการพนันที่ซ่อนตัวอยู่ไหม ?

สำหรับคนเล่นเกม ย่อมคุ้นชินกับการเติมเงิน สุ่มไอเทม(Item) เพื่อหาตัวละคร, อาวุธชั้นยอด คำถามก็คือ พฤติกรรมเหล่านี้ เป็นการพนันหรือเปล่า?

 

เพราะไม่ใช่ทุกครั้งที่ผู้เล่นเกม จะสุ่มไอเทมได้ตามต้องการ เมื่อเหล่าเกมเมอร์ ต้องเสียเงินเพื่อเสี่ยงลุ้นโชค กับไอเทมภายในเกม นั่นคือจุดเริ่มต้น ของการเดิมพันได้เสียในโลกของอีสปอร์ต 

Main Stand จะพาไปดูมุมมอง เรื่องราวการสุ่มไอเทม ในโลกของเกม ที่ก้าวข้ามจากเรื่องของเกม เป็นการพนันได้อย่างไร? และโลกคิดเห็นต่างกันอย่างไร ในประเด็นนี้

ว่าด้วยการเสี่ยงโชค

การพนันกับการสุ่มดวง ไม่ใช่เรื่องใหม่ ในหลากหลายการเล่นพนันที่ได้รับความนิยม ใช้เรื่องของการสุ่ม เป็นตัวกำหนดผลว่า ผู้เล่นพนันจะได้ หรือไม่ได้

 

ตัวอย่างที่เห็นได้ชัดเจน คือ การเล่นสล็อต (Slot) ที่ต้องสุ่มรูปภาพให้เรียงต่อกัน เพื่อรับโชค ที่ถือเป็นหนึ่งในรูปแบบการเล่นพนัน ที่ง่ายและนิยมไปทั่วโลก

การเล่นพนันแบบสุ่ม มีมากมายหลายรูปแบบ เพราะเป็นการเล่นที่ง่าย ไม่ต้องใช้ความคิด รอลุ้นเพียงอย่างเดียวว่า โชคจะสุ่มดวงมาเข้าข้างผู้เล่นพนันหรือไม่

เมื่อโลกเข้าสู่ยุคอินเทอร์เน็ต การพนันจึงต้องปรับตัวตาม พาเกมสุ่มดวงเหล่านี้ เข้ามาเล่นในอินเทอร์เน็ต และสร้างสรรค์รูปแบบใหม่ เพื่อดึงดูดให้นักพนันเข้ามาลองเสี่ยงโชค เพราะการพนันคือธุรกิจรูปแบบหนึ่ง หากไม่มีคนเล่น ธุรกิจพนันไม่สามารถอยู่รอดได้

ท่ามกลางพฤติกรรมของคนรุ่นใหม่ที่เปลี่ยนไป ในอดีตผู้คนหาความบันเทิงจากการเล่นพนัน การเสี่ยงโชค...คนรุ่นใหม่หันมาความบันเทิงผ่านกิจกรรมบนอินเทอร์เน็ต หนึ่งในนั้น คือ การเล่นเกมออนไลน์ หรือที่บางเกม ได้ผันตัวกลายเป็นกีฬาอีสปอร์ตในปัจจุบัน

กระนั้น นักมนุษยวิทยาหลายคน มองว่าการพนันมีความสัมพันธ์กับชีวิตมนุษย์ มาอย่างยาวนาน ในฐานะเครื่องมือหาความบันเทิงรูปแบบหนึ่ง สำหรับเกมในปัจจุบัน กับบทบาทเครื่องมือสร้างความบันเทิง จึงหลีกเลี่ยงไม่ได้ที่จะเกี่ยวข้องกับการพนัน

ทุกวันนี้ ในเกมกีฬาอย่าง อีสปอร์ต มีการเชื่อมโยงกับการพนัน ผ่านการเล่นพนันทายผลการแข่งขัน ไม่ต่างจากกีฬาประเภทอื่น แต่นอกจากการพนันในรูปแบบที่คุ้นชินกัน ยังมีการพนันอีกรูปแบบหนึ่งที่ได้รับความสนใจ จากนักวิชาการทั่วโลก

“การเล่นเกมออนไลน์ สำหรับคนที่เล่นอย่างจริงจัง ต้องมีการซื้อไอเทมต่างๆ เพื่อสร้างความสนุกในการเล่น ทำให้คนจำนวนมาก เสียเงินไปเพื่อการเล่นเกม”

“การพนันแบบนี้ถูกเรียกว่า การพนันภายในเกม คือการพนันผ่านการสุ่มไอเทมต่างๆ ที่ผู้เล่นเกมต้องซื้อขณะเล่นเกม การสุ่มไอเทมภายในเกมนี้ ผู้เล่นมีสิทธิ์ที่จะได้รับไอเทม หรือไม่ได้ไอเทมที่ตนเองต้องการ” 

ดร.วสันต์ ปัญญาแก้ว อาจารย์ประจำภาควิชาสังคมวิทยาและมานุษยวิทยา คณะสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ ที่กำลังศึกษาเรื่องการพนันภายในกีฬาอีสปอร์ต แสดงความคิดเห็น

 

ตัวอย่างที่เห็นได้ชัดเจน คือ เกมฟุตบอลออนไลน์ ซึ่งเป็นหนึ่งในประเภทเกมกีฬาอีสปอร์ตที่ได้รับความนิยมในปัจจุบัน จะต้องมีการเติมเงินเพื่อซื้อแพ็คการ์ด ลุ้นเปิดหานักเตะที่ต้องการ เพื่อนำมาเสริมความแข็งแกร่งให้กับทีม

แต่ไม่ใช่ทุกครั้ง ที่เราจะได้นักเตะที่ต้องการ ผู้เล่นเกมอาจเติมเงินจำนวนมาก เพื่อล่าตัว ลิโอเนล เมสซี หรือ คริสเตียโน โรนัลโด แต่กลับได้ กองหน้าจาก เชฟฟิลด์ ยูไนเต็ด หรือนักเตะในลีกกรีซ ที่ผู้เล่นต้องเข้าไปเสิร์ชชื่อในวิกิพีเดีย ว่านักเตะที่เพิ่งสุ่มการ์ดได้ คือใครกันแน่

“มันเป็นการออกแบบ ที่เกมตั้งใจสร้างขึ้นมาให้ผู้เล่นเสี่ยงโชค คุณมีโอกาสที่จะได้ เท่ากับโอกาสที่คุณจะไม่ได้ สำหรับการเล่นเกม ถ้าคุณเติมเงิน เสียเงิน เพื่อซื้อไอเทมพวกนี้ มันคือการเสี่ยงโชค” ดร.วสันต์กล่าว

ส่วนหนึ่งของเกมหรือการพนัน

การเสี่ยงโชค คือภาษาด้านบวก แต่หากเป็นภาษาด้านลบในความหมายเดียวกัน คือการพนัน โดยเฉพาะอย่างยิ่ง หากผู้เล่นต้องเสียเงิน เพื่อให้ได้ในสิ่งที่ต้องการ 

 

สำหรับการเล่นเกมออนไลน์ เหล่าเกมเมอร์จำนวนไม่น้อย เสียเงินเติมเกม ไปเพื่อเสี่ยงโชค ลุ้นไอเทมภายในเกม ไม่ต่างอะไรกับการพนันรูปแบบทั่วไปที่สังคมคุ้นชิน ที่ต้องนำเงินไปวางเดิมพันลุ้นเสี่ยงโชค

“ที่หลายคนมองว่า การซื้อไอเทมในเกมเป็นการพนัน เพราะเราเสียเงินไป แต่เราอาจไม่ได้ในสิ่งที่เราต้องการ หรือกว่าคุณจะได้ในสิ่งที่คุณต้องการในเกม คุณอาจต้องเสียเงินเป็นพัน เป็นหมื่น” อาจารย์จากมหาวิทยาลัยเชียงใหม่ เปิดเผยที่มาของมุมมองการพนันภายในเกม

การพนันมีกฎที่ตายตัว คือต้องมีผู้ได้, ผู้เสีย มีผู้แพ้ และผู้ชนะ ... หากคนเล่นเกมออนไลน์ ต้องเสี่ยงโชค เสียเงิน เพื่อได้ในสิ่งที่ตัวเองไม่ต้องการ เหล่าเกมเมอร์ไม่ต่างอะไรจากผู้แพ้ ที่อยู่บนโต๊ะพนันในคาสิโน

แอรอน ดรัมมอนด์ (Aaron Drummond) และ เจมส์ ซาวเออร์ (James Sauer) 2 อาจารย์ด้านจิตวิทยา เปิดเผยการศึกษาของพวกเขาว่า จาก 22 เกมออนไลน์ ที่มีการเสียเงินเพื่อสุ่มลุ้นไอเทม มีเกมทั้งสิ้น 10 เกม ที่รูปแบบการลุ้นไอเทม เป็นรูปแบบเดียวกับการเล่นพนัน

โดยรูปของการซื้อไอเทมภายในเกม ที่มีลักษณะเข้าข่ายเป็นการพนัน จะมีคุณสมบัติ เช่น ต้องเสียเงินเพื่อสุ่มไอเทม, ไม่สามารถคาดเดาผลลัพธ์ที่จะออกมา, มีโอกาสที่จะชนะในทุกการสุ่ม (เหมือนการพนัน ที่ผู้เล่นต้องมีโอกาสชนะเสมอ ยกเว้นถูกโกง), หากได้รับรางวัลจะเป็นของที่มีค่าอย่างมากในเกม แต่หากไม่ได้รับของที่ได้กลับมา จะไม่มีค่าอะไรเลย

งานของดรัมมอนด์ และซาวเออร์ ยังเผยว่า พฤติกรรมของนักเล่นเกมบางคน กับการสุ่มไอเทม ไม่ต่างอะไรกับพฤติกรรมของนักเล่นพนัน…

หากผู้เล่นคนใด ซื้อกล่องลุ้นไอเทม กลุ่นคนเหล่านั้นจะหันมาซื้อกล่องไอเทมอยู่เรื่อยๆ เพื่อหวังที่จะได้รับรางวัลใหญ่ โดยในตลอดช่วงเวลาที่เหล่าเกมเมอร์ซื้อไอเท็มเหล่านี้ พวกเขาจะได้ผลลัพธ์ เป็นไอเทมที่ดี และแย่สลับกันไป แต่ส่วนใหญ่ ไม่ได้ถือว่าได้กำไรจากเกม

 

“ในอีกด้านมีคนบางกลุ่ม นักวิชาการในบางพื้นที่ ไม่ได้มองการซื้อไอเทมในเกมเป็นการพนัน แต่มองว่าเป็นการซื้อขายแลกเปลี่ยน เพราะต่อให้คุณไม่ได้ในสิ่งที่คุณต้องการ คุณก็ยังได้อะไรกลับมา” อาจารย์วสันต์ กล่าวถึงมุมมองอีกด้าน

คนจำนวนไม่น้อยเช่นกัน ที่มองเรื่องนี้ เป็นเรื่องในเชิงธุรกิจซื้อขาย ... มองว่าเกมถูกสร้างขึ้นมา ในฐานะธุรกิจรูปแบบหนึ่ง ไม่ได้มีไว้ให้ทุกคนเล่นฟรี และหากจะเก่งในการเล่นเกม ต้องยอมเสียเงินเพื่อลุ้นเปิดไอเทม ที่จะเสริมความแข็งแกร่งภายในเกม

ดังนั้นการเสียเงินซื้อไอเทม จึงไม่ต่างอะไรกับการใช้เงินซื้อ โอกาสที่จะเล่นเกมได้เก่งขึ้น โดยที่ทั้งสองฝ่ายได้ประโยชน์ เกมเมอร์เล่นเกมได้เก่งขึ้น ขณะที่บริษัทเกมได้รายได้ จากการขายไอเทมเหล่านี้

อย่างไรก็ตาม งานศึกษาของดรัมมอนด์ และซาวเออร์ แสดงความคิดเห็นไปอีกด้าน โดยพวกเขาเสนอว่า ควรดูที่อารมณ์และพฤติกรรม ของผู้ซื้อไอเทมในเกมมาประกอบด้วย

ผู้เล่นในเกมจำนวนไม่น้อย จะรู้สึกอารมณ์เสีย หากเปิดไอเทมแล้วไม่ได้สิ่งของที่พวกเขาต้องการ เพราะแม้จะมีสิ่งของตอบแทนกลับมา เพราะสำหรับพวกเขาไอเทมบางชิ้นที่ได้มาไม่มีค่าอะไร เหมือนไม่ได้อะไรกลับมา เกมเมอร์บางคน ลบไอเทมที่ต้องการในทันทีด้วยซ้ำ

สิ่งที่สองนักวิชาการต้องการแสดงให้เห็นคือ รูปแบบของการซื้อไอเทม ภายในเกมต่างๆ มีลักษณะและพฤติกรรมเดียวกับการพนัน ซึ่งเป็นสิ่งที่สังคมยังไม่ตระหนักรู้

ถูกหรือผิด

แม้จะยังไม่ได้มีบทสรุป ว่าการซื้อไอเทมภายในเกม เป็นการพนันหรือการซื้อขาย แต่ปฏิเสธไม่ได้ว่า ความซับซ้อนของกลไก ที่เกิดขึ้นพร้อมกับโลกยุคใหม่ ช่วยสร้างความสนใจ ในหมู่นักวิชาการอย่างมาก

 

“หลายคนหันมาศึกษาเรื่องนี้ เพราะมองว่า คนรุ่นใหม่หันมาเล่นเกม หรือพวกกีฬาอีสปอร์ตมากขึ้น เพื่อเข้าหาความบันเทิงรูปแบบใหม่ คือ การพนันภายในเกมหรือเปล่า การพนันที่ไม่ต้องมีโต๊ะพนัน ไม่จำเป็นต้องมีเจ้ามือ” ดร.วสันต์ ปัญญาแก้ว กล่าว

ถ้าหากการเปิดไอเทม ในเกมต่างๆ เข้าข่ายเป็นการพนัน คำถามที่ย่อมตามมาคือ การเล่นเกมเหมาะสมหรือไม่ หากสุดท้ายแล้ว มีรูปแบบของการพนัน ซ่อนตัวอยู่ในเกม

“ขึ้นอยู่กับมุมมอง ถ้าคุณมองการพนันเป็นสิ่งไม่ดี ผมคิดว่าคนกลุ่มนั้น ย่อมมองเกมเป็นสิ่งไม่ดีเช่นกัน” ดร.วสันต์ แสดงความเห็น

“แต่หากคุณมองการพนันเป็นเรื่องความบันเทิง เกมก็คือความบันเทิงรูปแบบหนึ่ง ต่อให้มีรูปแบบการพนันอยู่ในเกม แต่นี่คือกิจกรรมที่ผมมองว่า คนใช้หาความสุขได้ อย่างสถานการณ์ในตอนนี้ ผมว่าต้องขอบคุณเกมด้วยซ้ำ ที่ทำให้คนมีกิจกรรม แสวงหาความสุขได้”

ด้าน ดรัมมอนด์ และซาวเออร์ สองนักวิชาการที่ศึกษาในเรื่องนี้ ยืนยันชัดเจนว่า เกมไม่ใช่สิ่งที่แย่ หรือเป็นปีศาจร้าย ทำรายชีวิตเด็กวัยรุ่น เพียงแต่ที่พวกเขาออกมาศึกษาเรื่องนี้ เพราะต้องการให้บริษัทเกมต่างๆ มีความจริงใจ ตรงไปตรงมา กับผู้เล่นเกม.. อย่างไรก็ตามทั้งสองได้พบว่า ไม่มีท่าทีการปรับตัวจากบริษัทเกมแต่อย่างใด 

ขณะที่ประเทศต่างๆ ได้มีท่าทีตอบรับกับเกมเหล่านี้แตกต่างกันไป เช่นเบลเยียม และเนเธอร์แลนด์ ที่มองว่าเกมซึ่งมีการสุ่มไอเทม ที่มีลักษณะเข้าข่ายการพนัน ไม่ว่าจะเป็น FIFA, Overwatch หรือ CS:GO เป็นเกมที่ผิดกฎหมาย และทั้ง 3 เกม ถือเป็นเกม ที่ได้เป็นกีฬาอีสปอร์ตทั้งสิ้น

ทำให้ทางบริษัทเกม ต้องเสียเงินจำนวนมาก เพื่อที่จะให้มีการอนุญาติเปิดเซฟเวอร์เกม ในประเทศเหล่านี้ รวมถึงการสุ่มไอเทมบางประเภทภายในเกม ยังถูกแบนด้วยเช่นกัน นอกจากนี้ ได้มีจำกัดอายุของผู้เล่นเกมอีกด้วย

 

ด้านอังกฤษ และสหรัฐอเมริกา ไม่ถือว่าการสุ่มไอเทมภายในเกม เป็นเรื่องที่ผิดกฎหมาย โดยให้เหตุผลว่า หากมองในภาพรวมทั้งหมด เกมเหล่านี้ถือว่ามีผลดี มากกว่าผลเสีย และสามารถเป็นเครื่องมือ ในการพัฒนาเยาวชนของประเทศ

หากมองอย่างรอบด้าน ไม่ว่าจะเป็นเกม หรือการพนัน ล้วนมีทั้งข้อดีและข้อเสีย ที่ไม่ต่างกันมากนัก จึงไม่ใช่เรื่องแปลก หากทั้งสองอย่างจะหันมารวมกัน ตามโลกยุคสมัยที่เปลี่ยนไป

สิ่งสำคัญที่สุดคือทั้งผู้เล่นเกม และการพนัน จำเป็นต้องศึกษาข้อดีและข้อเสีย ให้เข้าใจอย่างถ่องแท้ เพื่อสามารถตกตวงประโยชน์จากสิ่งเหล่านี้ ได้อย่างเต็มที่ และไม่ตกหลุมพลางเสียผลประโยชน์ ที่ธุรกิจเหล่านี้วางเอาไว้