วันลอยกระทง ซึ่งตรงกับคืนวันเพ็ญขึ้น 15 ค่ำ เดือน 12 ถือเป็นเทศกาลเก่าแก่ที่อยู่คู่กับคนไทยมาอย่างยาวนาน โดยมีจุดประสงค์หลักเพื่อขอขมาและขอบคุณพระแม่คงคา ผู้ประทานน้ำอันอุดมสมบูรณ์ให้แก่ชีวิต เมื่อประเพณีนี้หยั่งรากลึกในความศรัทธาของผู้คน จึงได้เกิดความเชื่อ วันลอยกระทงและธรรมเนียมปฏิบัติที่น่าสนใจขึ้นมาหลายประการ เพื่อเสริมสิริมงคลให้แก่ผู้ที่เข้าร่วมพิธี
เทศกาลลอยกระทงไม่ได้มีเพียงความสวยงามของแสงเทียนและดอกไม้เท่านั้น แต่ยังแฝงไว้ด้วยความเชื่อที่เกี่ยวกับการเสริมดวงชะตาและกำจัดสิ่งไม่ดี การปฏิบัติตามความเชื่อเหล่านี้จึงเป็นส่วนหนึ่งของการสืบสานประเพณีไทย
ตามความเชื่อโบราณ การใส่เงินหรือเหรียญลงไปในกระทงนั้น เปรียบเสมือนการบูชาและขอพรให้เกิดความมั่งคั่ง มั่นคงในชีวิต ผู้คนเชื่อว่าการกระทำนี้จะนำพาเงินทองให้ไหลมาเทมาไม่ขาดสายตลอดทั้งปี และทำให้ชีวิตมีความอุดมสมบูรณ์
ผู้คนเชื่อว่าการตัดเศษผมหรือเศษเล็บใส่ลงไปในกระทง เป็นสัญลักษณ์ของการตัดเคราะห์ต่อชะตา และกำจัดสิ่งไม่ดีต่าง ๆ ที่ติดตัว การกระทำนี้ช่วยให้เคราะห์ร้าย ความทุกข์โศก หรือเรื่องไม่สบายใจ ลอยไปพร้อมกับกระทงที่ไหลไปตามสายน้ำ เพื่อต้อนรับชีวิตใหม่ที่สดใส
แม้จะไม่ค่อยพบเห็นในปัจจุบัน แต่มีความเชื่อว่า การอาบน้ำในคืนวันเพ็ญท่ามกลางแสงจันทร์ จะช่วยเพิ่มพลังชีวิต เสริมบารมี และชำระล้างสิ่งไม่ดี ทั้งร่างกายและจิตใจให้บริสุทธิ์ผุดผ่อง เป็นการรับพลังจากธรรมชาติ
เป็นความเชื่อที่มาพร้อมกับการลอยกระทงคู่รัก กล่าวคือ หากกระทงของทั้งสองคนลอยแยกจากกันหรือพลัดพรากจากกันกลางน้ำ อาจเป็นลางบอกเหตุถึงการที่ต้องแยกทางกันในชีวิตจริง ดังนั้น คู่รักหลายคู่จึงเลือกที่จะลอยกระทงใบเดียวกันเพื่อเป็นสิริมงคลให้ความรักมั่นคง
มีความเชื่อว่าหากกระทงที่เราลอยไปเกิดคว่ำลงกลางน้ำ จะถือเป็นลางไม่ดี หรืออาจเกิดเรื่องไม่คาดฝันที่ไม่ดีขึ้นกับผู้ลอยได้ ด้วยเหตุนี้ หลายคนจึงระมัดระวังในการประคองกระทงให้ลอยไปอย่างราบรื่น
ถึงแม้ว่าประเพณีลอยกระทงจะเต็มไปด้วยความศรัทธาและความเชื่ออันดีงาม แต่ในปัจจุบัน หลายฝ่ายได้เน้นย้ำถึงการปรับเปลี่ยนวิธีการลอยกระทงให้สอดคล้องกับยุคสมัย เพื่อไม่ให้การขอขมาพระแม่คงคาต้องกลายเป็นการสร้างภาระให้กับสายน้ำ การปรับตัวเพื่อรักษาสิ่งแวดล้อมจึงเป็นสิ่งสำคัญในการสืบสานประเพณีลอยกระทง
แนวทางที่ได้รับความนิยมเพื่อสานต่อประเพณีอย่างยั่งยืน ได้แก่:
การสืบสานประเพณีจึงไม่ได้หมายถึงเพียงการปฏิบัติตามความเชื่อดั้งเดิมเท่านั้น แต่ยังหมายถึงการปรับตัวเพื่อรักษาสิ่งแวดล้อมให้คงอยู่ เพื่อให้เทศกาลอันสวยงามของไทยนี้คงอยู่คู่กับสังคมสืบไป
อ่านเพิ่มเติม:
