เช็กลิสต์! ก่อนเซ็นสัญญาจ้างใหม่ ควรพิจารณาอะไรบ้าง?

รู้ทัน! กลยุทธ์เปลี่ยนสัญญาจ้างใหม่เพื่อหลีกเลี่ยงจ่ายค่าชดเชย

หลายคนอาจคิดว่า “การต่อสัญญาจ้าง” เป็นเรื่องธรรมดาในที่ทำงาน แต่แท้จริงแล้วมันอาจเป็นกับดักทางกฎหมายที่ใช้ “เลี่ยงจ่ายค่าชดเชย” โดยเฉพาะเมื่อบริษัทเปลี่ยนรูปแบบสัญญาหรือโยกย้ายพนักงานอย่างไม่ชอบธรรม เช่น

• เปลี่ยนจากพนักงานประจำเป็นสัญญารายปี
  
  
• สลับตำแหน่งหรือโครงการโดยไม่มีความสมัครใจ
  
  
• ให้เซ็น "สัญญาจ้างใหม่" ทั้งที่ยังทำงานต่อเนื่องมาโดยตลอด
  
  

สิ่งเหล่านี้อาจเข้าข่าย “การเลี่ยงการจ่ายค่าชดเชยเลิกจ้าง” ซึ่งผิดกฎหมายแรงงาน

ตัวอย่างเทคนิคที่มักใช้เพื่อหลีกเลี่ยงค่าชดเชย:

• บริษัทออกหนังสือยุติสัญญาเดิม แล้วให้เซ็นสัญญาใหม่ทันที โดยระบุว่าเป็น “การเริ่มงานใหม่”
  
  
• มีการลดสวัสดิการเดิมหรือแก้ไขเงื่อนไขงานให้ไม่คุ้มค่า
  
  
• บีบให้พนักงานลาออกแทนการเลิกจ้าง
  
  

เช็กลิสต์! ก่อนเซ็นสัญญาจ้างใหม่ ควรพิจารณาอะไรบ้าง?

1. ตรวจสอบสถานะของสัญญาเดิม

• ถ้ายังทำงานต่อเนื่องโดยไม่มีการเว้นช่วง ถือว่าสัญญายังมีผลต่อเนื่อง
  
  
• หากมีการให้เซ็น “สัญญาใหม่” โดยไม่มีการเลิกจ้างหรือจ่ายค่าชดเชย ควรตั้งข้อสงสัยทันที
  
  

2. เนื้อหาสัญญาใหม่มีเงื่อนไขที่เปลี่ยนไปหรือไม่

เช่น:

• ลดค่าจ้าง
  
  
• ลดวันลาพักร้อน
  
  
• เพิ่มชั่วโมงทำงาน
  
  
• ไม่มีการระบุค่าชดเชยชัดเจน
  
  
• ไม่มีความชัดเจนเรื่องการเลื่อนตำแหน่งหรือการประเมินผล
  
  

3. โยกย้ายตำแหน่งโดยไม่มีเหตุผลอันควร

• หากมีการโยกย้ายตำแหน่งหรือโครงการ ควรพิจารณาว่ามีผลต่อความมั่นคงของงานหรือไม่
  
  
• หากเป็นการลดระดับหรือเปลี่ยนหน้าที่สำคัญโดยไม่สมัครใจ อาจเข้าข่าย “เอาเปรียบลูกจ้าง”
  
  

ตัวอย่าง "สัญญาจ้างไม่เป็นธรรม" ที่ควรระวัง

ข้อความในสัญญา:
“บริษัทมีสิทธิ์โอนย้ายพนักงานไปยังแผนกอื่น หรือลดตำแหน่งและค่าจ้างโดยไม่ต้องแจ้งล่วงหน้า และพนักงานต้องยินยอมโดยไม่มีข้อโต้แย้ง”

เหตุผลที่ไม่เป็นธรรม:

• พนักงานถูกลดค่าจ้างโดยไม่มีสิทธิอุทธรณ์
  
  
• ไม่มีการแจ้งล่วงหน้าหรือให้เหตุผลที่ชัดเจน
  
  
• ขัดกับมาตราในกฎหมายแรงงานเกี่ยวกับความมั่นคงในการทำงาน
  
  

ข้อความในสัญญา:
“การทำสัญญาฉบับนี้ถือเป็นการเริ่มงานใหม่ บริษัทไม่จำเป็นต้องนับสิทธิหรืออายุงานเดิมก่อนหน้า”

เหตุผลที่ไม่เป็นธรรม:

• บริษัทพยายามลบประวัติการทำงานเดิมเพื่อหลีกเลี่ยงการจ่ายค่าชดเชย
  
  
• ขัดกับหลักการ “ความต่อเนื่องในการจ้างงาน” ตาม พ.ร.บ.คุ้มครองแรงงาน
  
  

ทำงานมาหลายปี แต่ถูกต่อสัญญาใหม่พร้อมวันเริ่มงานใหม่ และมีช่วงทดลองงานอีกครั้ง — ผิดปกติหรือไม่?

การทำงานต่อเนื่องมายาวนาน เช่น 10 ปี แต่กลับถูก "ต่อสัญญาจ้างใหม่" โดยมีวันเริ่มงานใหม่ และต้องเข้าสู่ “ช่วงทดลองงาน” อีกครั้ง อาจเป็นสัญญาณของ สัญญาจ้างไม่เป็นธรรม ที่นายจ้างใช้เพื่อหลีกเลี่ยงสิทธิประโยชน์ที่พนักงานพึงได้รับตามกฎหมายแรงงานไทย โดยเฉพาะ ค่าชดเชยเลิกจ้าง, สิทธิสะสม และความมั่นคงในการทำงาน

ทำไม "สัญญาจ้างใหม่พร้อมทดลองงาน" อาจถือเป็นการเอาเปรียบลูกจ้าง?

การเปลี่ยนให้ลูกจ้างที่ทำงานมานานต้องกลับมาเริ่มใหม่ภายใต้สัญญาใหม่ พร้อมให้เข้าสู่ช่วงทดลองงานอีกครั้ง มีประเด็นที่น่าสงสัยดังนี้:

เลี่ยงการจ่ายค่าชดเชยเลิกจ้าง

• กฎหมายแรงงานกำหนดว่า ลูกจ้างที่ทำงานต่อเนื่องมีสิทธิได้รับค่าชดเชยตามจำนวนปีที่ทำงาน
  
  
• เมื่อนายจ้างเปลี่ยนวันเริ่มงานในสัญญาใหม่ อาจมีเจตนา ตัดสิทธิ์ในการนับอายุงานเดิม เพื่อลดหรือเลี่ยงการจ่ายค่าชดเชยหากมีการเลิกจ้างในอนาคต
  
  

การโยกย้ายตำแหน่งหรือโครงการโดยไม่สมัครใจ

• บางครั้งมีการเปลี่ยนตำแหน่ง หน้าที่ หรือแม้แต่ย้ายโครงการ โดยไม่มีการตกลงกันอย่างแท้จริง
  
  
• หากเป็นการโยกย้ายที่ทำให้รายได้ลดลง หน้าที่เปลี่ยนแปลงมาก หรือไม่เหมาะสมกับคุณสมบัติเดิม ถือเป็น “การกระทำที่ไม่สุจริต” และอาจเป็นเหตุให้ฟ้องร้องเรียกร้องสิทธิได้
  
  

การบังคับเปลี่ยนสัญญาจ้างโดยไม่ชอบด้วยกฎหมาย

• หากไม่มีความสมัครใจ หรือมีการข่มขู่กดดันให้เซ็นสัญญาใหม่ อาจเข้าข่ายการเปลี่ยนแปลงสภาพการจ้างโดยมิชอบ
  
  
• ลูกจ้างสามารถร้องเรียนต่อกรมสวัสดิการและคุ้มครองแรงงาน หรือยื่นฟ้องต่อศาลแรงงานได้
  
  

ตัวอย่างสถานการณ์: การเลิกจ้างไม่เป็นธรรมจากการเปลี่ยนสัญญา

กรณีศึกษา:

คุณเอ ทำงานกับบริษัทแห่งหนึ่งต่อเนื่องมา 10 ปี โดยไม่มีปัญหาใดๆ อยู่ๆ บริษัทเสนอให้เซ็น "สัญญาจ้างใหม่" พร้อมให้เริ่มงานใหม่ในวันที่ 1 ก.ค. และระบุว่าอยู่ใน “ช่วงทดลองงาน 119 วัน” โดยไม่อธิบายเหตุผลชัดเจน และหากไม่เซ็นจะถือว่าสละสิทธิ์การทำงาน

ต่อมาในเดือนกันยายน บริษัทแจ้งเลิกจ้าง โดยให้เหตุผลว่า “ไม่ผ่านทดลองงาน” และปฏิเสธการจ่ายค่าชดเชยอ้างว่าอยู่ในช่วงทดลองงาน

วิเคราะห์:
กรณีนี้อาจเข้าข่าย การเปลี่ยนสัญญาจ้างเพื่อเลี่ยงจ่ายค่าชดเชยเลิกจ้าง และ การเอาเปรียบลูกจ้าง เพราะ

• การทำงานต่อเนื่อง 10 ปี แสดงถึงความสามารถและความจงรักภักดีในการทำงาน
  
  
• นายจ้างไม่มีสิทธิลดสถานะจากพนักงานประจำเป็นทดลองงานโดยไม่มีเหตุผลชัดเจน
  
  
• ศาลแรงงานมีแนววินิจฉัยว่าการเปลี่ยนสัญญาลักษณะนี้ ถือเป็น การเลิกจ้างเก่าและจ้างใหม่โดยเจตนาเลี่ยงสิทธิ
  
  

สรุป: ควรทำอย่างไรถ้าเจอสัญญาจ้างใหม่ที่ไม่เป็นธรรม?

• อย่าเซ็นสัญญาทันที หากมีการเปลี่ยนแปลงเงื่อนไขโดยไม่ชัดเจนหรือไม่เป็นธรรม
  
  
• เก็บหลักฐานทุกอย่างไว้ เช่น สัญญาเดิม หนังสือแจ้ง เปรียบเทียบวันเริ่มงาน ข้อความแชต ฯลฯ
  
  
• ปรึกษาผู้เชี่ยวชาญแรงงานหรือทนายความ เพื่อประเมินสิทธิของคุณก่อนตัดสินใจใดๆ
  
  
• แจ้งต่อกรมสวัสดิการและคุ้มครองแรงงาน หรือร้องเรียนผ่านสายด่วนแรงงาน 1506