รีวิวเที่ยวงานปอยส่างลองครั้งแรก พุทธประเพณีสุดยิ่งใหญ่ของชาวแม่ฮ่องสอน

"งานประเพณีปอยส่างลอง" ชื่อนี้เป็นคำที่เรามักได้ยินบ่อยๆ ทางภาคเหนือของประเทศไทย เรารู้แค่เพียงว่างานประเพณีนี้คืองานประเพณีที่ยิ่งใหญ่และมีความสำคัญต่อประชาชนในแถบจังหวัดภาคเหนือมาก

จะจัดขึ้นอย่างเป็นประจำทุกปี แต่ความหมาย รวมถึงบรรยากาศในงานประเพณีนี้ยังคงเป็นปริศนาที่เรายังคงไม่อาจรู้ได้หากไม่ได้เดินทางไปสัมผัสกับสถานที่จริง เราจึงออกเดินทางเพื่อค้นหาประสบการณ์ใหม่ในการท่องเที่ยว ปอยส่างลอง

เราเดินทางมาที่จังหวัดแม่ฮ่องสอน เมือง 3 หมอกที่หลบซ่อนอยู่ภายใต้ปราการธรรมชาติ ทั้งป่าเขาน้อยใหญ่ รวมถึงสายหมอกหนา ที่ปกคลุมที่นี่ตลอดทั้งปี

เป็นเมืองที่มีมนต์เสน่ห์และน่าค้นหาเป็นอย่างมาก และที่สำคัญที่นี่เป็นจุดเริ่มต้นของประเพณีปอยส่างลองด้วย เราจึงเดินทางผ่าน 1,864 โค้ง เพื่อมาสัมผัสกับประเพณีปอยส่างลองในสถานที่ต้นกำเนิดเช่นนี้

โดยในช่วงวันที่ 2-6 เมษายนที่ผ่านมานั้น เป็นช่วงเวลาที่จัดงานปอยส่างลองของวัด กลางทุ่งพอดี เราจึงได้โอกาสปักหลักชมภาพบรรยากาศงานประเพณีปอยส่างลองกันที่วัดแห่งนี้

ประวัติการมีอยู่ของประเพณีปอยส่างลองนั้น เชื่อว่ามีมาตั้งแต่สมัยสร้างเมืองแม่ฮ่องสอน โดยคำว่าปอยส่างลองนั้น แปลว่า งานบวชลูกแก้ว ในภาษาไทยใหญ่

หรือก็คือการบวชเณรเป็นหมู่คณะนั้นเอง โดยในแต่ละปีจะมีเด็กๆ ที่อายุไม่ถึง 13 ปี มาเข้าร่วมพิธีปอยส่างลองตามวัดต่าง ๆ ในจังหวัดแม่ฮ่องสอน

ซึ่งความแปลกและเป็นเอกลักษณ์สำหรับประเพณีปอยส่างลอง ก็คือจะมีการแต่งกายประดับประดาเสื้อผ้าและเครื่องประดับให้แก่เด็กๆ ทุกคนที่เข้าร่วมการบวช และจะปฏิบัติต่อเด็กๆ ราวกับเป็นเจ้าชาย

จะต้องไม่ให้เท้าของเด็กที่เป็นส่างลองนั้นสัมผัสกับพื้นดิน ต้องมีตะแบก(คนรับใช้) ไว้ให้เด็กๆ ขี่คอตลอด 5 วันของการทำพิธี

ซึ่งประเพณีเหล่านี้เชื่อว่า เป็นการทำตามพุทธประวัติของพระพุทธเจ้าที่ทรงเป็นเจ้าชายมาก่อนจะสละราชสมบัติและออกผนวช เฉกเช่นกันเหล่าเด็กๆ ส่างลอง ที่จะสละเสื้อผ้าอาภรณ์และเครื่องประดับออกเพื่อเข้าสู่พิธีบวชเณรต่อไป

โดยในวันแรกของงานประเพณีปอยส่างลอง เหล่าเด็กๆ และผู้ปกครองจะพาเด็กๆ มาที่วัดตั้งแต่ช่วงเช้ามืดประมาณ 04.00 น. เพื่อมาแต่งหน้าและแต่งชุดรวมถึงเครื่องประดับ เพื่อรอที่จะแห่ส่างลองในยามเช้า

บรรยากาศบนศาลาวัดกลางทุ่งเต็มไปด้วยความชื่นมื่น พ่อแม่ต่างช่วยกันประคองแต่งตัวแต่งหน้าให้กับลูกชายอย่างมีความสุข เป็นภาพบรรยากาศดีๆ ยามเช้าที่ทำให้เราอดไม่ได้ที่จะยิ้มไปด้วย

หลังจากแต่งหน้าแต่งตาพร้อมกับใส่ชุดเครื่องประดับกันเรียบร้อยแล้วก็ได้เวลาแห่ส่างลองไปทั่วโมง โดยในปีนี้มีส่างลองมาเข้าร่วมพิธีที่วัดกลางทุ่งประมาณ 45 คน

โดยขบวนแห่จะมีการร้องรำทำเพลงของชาวบ้านรวมถึงญาติๆ ของส่างลองไปตลอดทาง สร้างความสนุกสนานและเสียงหัวเราะให้แก่นักท่องเที่ยวที่ได้มาเยี่ยมชมเป็นอย่างมาก

ขบวนแห่ส่างลองจะเคลื่อนไปสู่ศาลเจ้าพ่อหลักเมือง เพื่อให้ส่างลองทั้งหลายได้กราบไหว้ขอขมา ต่อจากนั้นจะพาส่างลองไปไหว้ขอขมา กับเจ้าคณะจังหวัดและญาติผู้ใหญ่ที่เคารพนับถือต่อไปตามลำดับ

ซึ่งต้องยอมรับในพลังของชาวแม่ฮ่องสอนจริงๆ ระหว่างการแห่ตลอดทางนั้น ชาวบ้านต่างช่วยกันทำให้บรรยากาศในการแห่เป็นไปอย่างสนุกสนาน ผู้คนต่างยิ้มแย้มด้วยความสนุกสนาน เป็นภาพที่น่าประทับใจมากๆ

ในวันที่ 2 เรียกว่า วันข่ามแขก ซึ่งจะเป็นวันที่ส่างลองทั้งหลายนั้นอยู่ประจำกับบ้านของตนเอง เหล่าเครือญาติของส่างลองจะมาช่วยกันเตรียมงานที่บ้าน ทั้งจัดเตรียมเครื่องแห่โคหลู่ไว้สำหรับวันแห่ใหญ่

และมาผูกข้อไม้ข้อมือให้แก่ส่างลองลูกหลานของตน เป็นภาพบรรยากาศงานประเพณีแบบไทยๆ ที่น่ารักมากๆ ทุกคนต่างพร้อมใจกันมาด้วยความปลื้มปริ่มในจิตใจที่หลานชายของตนเองได้บวชเข้าสู่พระพุทธศาสนา

ในวันที่ 3 ซึ่งถือเป็นไฮไลท์สุดๆ สำหรับประเพณีปอยส่างลองของทุกๆ ปี นั่นก็คือวันแห่ครัวหลู่นั่นเอง การแห่ครัวหลู่หรือการแห่เครื่องไทยทาน ของส่างลองนั้น เป็นการแห่ใหญ่ที่จะมีทั้ง

เครื่องอัฐบริขาร เครื่องไทยธรรม ทั้งเล็กและใหญ่ อยู่ในขบวนด้วย โดยเริ่มต้นจากหน้าวัดกลางทุ่งเคลื่อนไปรอบๆ เมือง ผ่านหน้าวัดพระธาตุจองคำ และวนเข้ามาสู่วัดกลางทุ่งอีกครั้ง

โดยในพิธีแห่นี้เหล่าส่างลองแต่งกายทรงเครื่องเต็มที่ ชาวบ้านพร้อมใจกันใส่ชุดประจำเผ่าของตนเอง มีการร้องรำทำเพลงกันตลอดขบวนอย่างสนุกสนาน มีการแสดงโชว์ลิเกไทยใหญ่ระหว่างทางด้วย

ทั้งชาวบ้าน และส่างลองต่างยิ้มแย้มสนุกสนาน ตะแปที่แบกส่างลองต่างโยกไปตามจังหวะเพลง ส่างลองก็โยกไปตามตะแป มองดูแล้วน่าเอ็นดูมากๆ

เป็นประสบการณ์ใหม่ที่ได้มาพบเจอกับขบวนแห่แห่งที่นี่ เป็นความตื่นตาตื่นใจที่จะกลายเป็นความทรงจำที่ดีของเราไปอีกนานแน่นอน

หลังจากขบวนแห่ใหญ่ผ่านไป ในวันที่ 4 นี้ก็ถึงเวลาที่ส่างลองจะเข้าสู่ร่มกาเสาวภัก บวชบรรพชาเป็นสามเณร เรียกกันว่า วันข่ามส่าง

โดยในวันที่ 4 นี้ ตะแปจะแบกส่างลองมาที่วัดกลางทุ่ง คนเฒ่าคนแก่รวมถึงชาวบ้านและญาติของๆ ส่างลองจะมาชุมนุมที่วัดกันตั้งแต่เช้าเพื่อรอรวมพิธีบวชส่างลอง บริเวณหน้าวัดยังคงเล่นดนตรีพื้นบ้าน และร้องรำทำเพลงกันอยู่อย่างสนุกสนาน

เมื่อถึงเวลาส่างลองทั้งหมดจะขึ้นไปสู่ศาลาวัดเพื่อทำพิธีบรรพชาเป็นสามเณร และในวันนี้เองที่ส่างลองทั้งหมดจะต้องปลดเปลื้องเสื้อผ้าอาภรณ์และเครื่องประดับจากทางโลกออกและสวมใส่จีวรแบบสามเณร

พระผู้ใหญ่ก็จะทำพิธีบวชสามเณรไปตามประเพณี แล้วเสร็จส่างลองทั้งหมดก็จะได้กลายเป็นสามเณรในพระพุทธศาสนาอย่างเต็มตัว

หลังจากนั้นสามเณรจะออกบิณฑบาต รับข้าวปลาอาหารจากญาติๆ ที่รอต้อนรับอยู่บริเวณหน้าวัด เป็นอันจบพิธีปอยส่างลองอย่างสมบูรณ์

หลังจากที่เราได้มาสัมผัสกับประเพณีปอยส่างลองที่แท้จริงแล้ว ถึงได้เข้าใจว่าเหตุใดผู้คนต่างเดินทางกันมาเพื่อจะมาชมพิธีนี้ หรือแม้แต่ชาวแม่ฮ่องสอนเองบางครั้งไปใช้ชีวิตอยู่ที่อื่นแต่เมื่อถึงเวลาก็ต้องนำลูกชายกลับมาบวชที่นี่

เพราะประเพณีนี้มีมนต์เสน่ห์และเป็นเอกลักษณ์ของชาวแม่ฮ่องสอนอย่างสมบูรณ์แบบ เป็นประเพณีที่แฝงเอาไว้ด้วยศรัทธาอันแรงกล้าต่อพระพุทธศาสนาของชาวแม่ฮ่องสอน

เป็นวัฒนธรรมอันดีงามที่ฝังรากลึกลงไปในจิตใจของชาวแม่ฮ่องสอนทุกคน เห็นได้จากเวลาผู้คนที่มาร่วมงานต่างร่วมยินดีและมีความสุขไปกับการบวชในครั้งนี้

ขนาดเราเป็นคนนอกยังรู้สึกได้ถึงความสุข ความสนุกสนานของประเพณีนี้ ความสวยงามของประเพณีปอยส่างลองนี้ ได้กลายเป็นความทรงจำอันดีงามของเราจริงๆ