“สบู่” ผู้กอบกู้โลกจากเชื้อไวรัสโคโรนา

ในช่วงสถานการณ์ไวรัสโคโรนาระบาดไปทั่วโลก ผู้คนต่างเสาะหาวิธีป้องกันตัวเองจากไวรัสดังกล่าว แต่ตามคำแนะนำของผู้เชี่ยวชาญ การป้องกันตัวเองที่ดีที่สุดและง่ายที่สุดคือ “การล้างมือด้วยสบู่” ซึ่งช่วยกำจัดเชื้อไวรัสที่อยู่ตามซอกมือได้อย่างมีประสิทธิภาพ แต่ทำไม “สบู่” จึงมีประสิทธิภาพสูงสุดในการกำจัดเชื้อไวรัส Sanook จะไขข้อข้องใจและแนะนำวิธีการล้างมือด้วยสบู่ที่ถูกต้อง เพื่อเป็นแนวทางเบื้องต้นในการรับมือกับเจ้าไวรัสชนิดนี้

สบู่ประกอบด้วยโครงสร้างลูกผสม คือ มีขั้วที่ชอบน้ำ หรือ ไฮโดรฟิลลิก (hydrophilic) และขั้วที่ไม่ชอบน้ำ หรือ ไฮโดรโฟบิก (hydrophobic) ซึ่งเป็นขั้วที่จะไปจับไขมันและโปรตีนของเชื้อ ซึ่งเชื้อไวรัสและแบคทีเรียบางชนิดจะมีเยื่อหุ้มที่เป็นไขมันและโปรตีน โดยโปรตีนหรือ “สไปก์” (Spike) ที่เรียงรายอยู่บนเยื่อหุ้มนี้จะช่วยให้ไวรัสสามารถเชื่อมติดกับเซลล์ร่างกายของสิ่งมีชีวิต เมื่อโมเลกุลของสบู่โดนน้ำ ขั้วของสบู่จะเข้าไปทำปฏิกิริยากับโมเลกุลของเชื้อโรค โดยขั้วที่ไม่ชอบน้ำจะทำหน้าที่จับไขมันและโปรตีน และขั้วชอบน้ำจะดึงไขมันไปรวมกับน้ำ ทำให้เชื้อโรคแตกตัว ขณะเดียวกัน ก็จะก่อตัวเป็นฟองขนาดเล็ก เรียกว่า ไมเซลล์ (micelles) แล้วก็ล้างออกด้วยน้ำ ดังนั้น การล้างมือด้วยน้ำกับสบู่จึงเป็นการกำจัดเชื้อไวรัสและแบคทีเรียบนผัวหนังได้ดีที่สุด

หลักการข้างต้นใช้ได้ผลกับเชื้อไวรัสโคโรนาเช่นกัน เพราะเชื้อไวรัสดังกล่าวมีไขมันและโปรตีนล้อมรอบ ทำหน้าที่เป็นเกราะป้องกันเชื้อ และมีสไปก์ที่มีลักษณะคล้ายมงกุฎกระจายตัวอยู่รอบ ๆ ทำหน้าที่เชื่อมติดกับเซลล์ผู้รับ เมื่อเจอกับโมเลกุลของสบู่ ซึ่งทำหน้าที่แยกไขมันออกจากกัน ส่วนที่เป็นเกราะป้องกันเชื้อซึ่งเกาะกันอยู่อย่างหลวม ๆ จะถูกทำลาย เมื่อเกราะป้องกันเชื้อถูกทำลาย เชื้อไวรัสก็จะแตกออกและหมดฤทธิ์ไป

อย่างไรก็ตาม ปฏิกิริยาข้างต้นต้องใช้เวลา เพราะผิวหนังมีรอยย่นต่าง ๆ เราจึงต้องใช้เวลาล้างมืออย่างน้อย 20 วินาทีเพื่อให้ได้ประสิทธิภาพสูงสุด ดังนั้น การล้างมือด้วยสบู่ที่ถูกวิธีและใช้เวลาที่เหมาะสม จะสามารถกำจัดเชื้อไวรัสโคโรนาได้ ทั้งนี้ องค์การอนามัยโลก (WHO) ได้แนะนำให้ประชาชนล้างมือให้บ่อยโดยใช้สบู่และน้ำ จากนั้นเช็ดให้แห้งด้วยกระดาษทิชชู่แบบใช้แล้วทิ้ง หรือใช้เจลล้างมือในกรณีที่ไม่สามารถหาน้ำและสบู่ล้างมือได้ โดยมีขั้นตอนการล้างมือ ดังนี้

• เปิดน้ำใส่มือให้เปียก
• เทสบู่ในปริมาณที่พอดีสำหรับมือทั้งสองข้าง
• ถูฝ่ามือทั้งสองข้างเข้าด้วยกัน
• ถูหลังฝ่ามือด้วยฝ่ามืออีกข้าง และทำสลับกันให้ครบสองข้าง
• ถูร่องนิ้วมือโดยให้นิ้วมือประสานกัน
• ถูบริเวณหลังนิ้วด้วยฝ่ามืออีกข้าง
• ใช้มือหมุนถูบริเวณนิ้วโป้ง และทำสลับกันให้ครบสองข้าง
• ใช้ปลายนิ้วถูฝ่ามือเป็นวงกลม และทำสลับกันให้ครงสองข้าง
• ล้างมือด้วยน้ำสะอาด
• เช็ดมือให้แห้งด้วยทิชชู่แบบใช้แล้วทิ้ง
• ใช้ทิชชู่หมุนปิดก๊อกน้ำ

การล้างมือด้วยน้ำและสบู่เป็นปัจจัยสำคัญของการสาธารณสุขที่จะช่วยลดอัตราของการแพร่ระบาดใหญ่ทั่วโลก จำกัดจำนวนผู้ติดเชื้อ และป้องกันสถานการณ์คนไข้ล้นโรงพยาบาลได้ แต่วิธีการนี้จะได้ผล ก็ต่อเมื่อทุกคนล้างมืออย่างถูกต้องและล้างมือบ่อย ๆ ทั้งนี้ คนอายุน้อยและสุขภาพดีก็ควรล้างมือให้บ่อยเช่นกัน โดยเฉพาะอย่างยิ่งในช่วงการระบาดใหญ่ของโรคเพราะคนอายุน้อยสามารถแพร่กระจายเชื้อให้กับกลุ่มบอบบางได้