ไขข้อสงสัย! ทำไมเราถึงเป็นโรค "ภูมิแพ้"
เอะอะๆ ก็จาม น้ำมูกไหล ผื่นแดงขึ้นตามตัว แขนขา คอ อาการเหล่านี้คนที่เป็น “ภูมิแพ้” เท่านั้นที่จะเข้าใจ สาเหตุของโรคภูมิแพ้มาจากไหน รักษาให้หายขาดได้ไหม แล้วทำอย่างไรถึงจะไม่เป็นภูมิแพ้ Sanook! Health มีคำตอบค่ะ
โรคภูมิแพ้ คืออะไร?
โรคภูมิแพ้ คือ โรคทางเดินหายใจที่พบมากที่สุดโรคหนึ่งในผู้ป่วยคนไทย โดยเฉพาะประชาชนที่อาศัยอยู่ในเขตพื้นที่อากาศไม่บริสุทธิ์ เช่น เขตเมืองริมถนน เขตอุตสาหกรรม เหมืองแร่
สาเหตุของโรคภูมิแพ้
โรคภูมิแพ้คือภาวะที่ร่างกายมีปฏิกิริยากับโปรตีน หรือสารก่อภูมิแพ้จากสิ่งแวดล้อม ซึ่งก่อนหน้านี้อาจจะเคยเป็นอันตราย หรือไม่เคยเป็นอันตรายกับผู้ป่วยมาก่อนก็ได้
อาการของโรคภูมิแพ้
เมื่อร่างกายเกิดปฏิกิริยากับสารนั้นๆ ร่างกายก็จะหลั่งสารตามเนื้อเยื่อต่างๆ ก่อให้เกิดอาการอักเสบ เช่น ที่ผิวหนัง ดวงตา ปอด จมูก ลำไส้ ก่อให้เกิดอาการผื่นคัน ตาอักเสบ ตาแดง น้ำตาไหล คัดจมูก น้ำมูกไหล หายใจไม่ออก แน่นหน้าอก บางรายหากอาการหนักอาจถึงขั้นเสียชีวิตได้
แพ้อาหาร ถือเป็นโรคภูมิแพ้?
ใช่ การแพ้อาหารก็ถือเป็นโรคภูมิแพ้อย่างหนึ่ง นอกจากนี้ยังมีโรคหอบหืด ลมพิษ อาการแพ้ยา แพ้แมลงบางชนิด หรือแพ้สิ่งอื่นๆ ทั้งจากธรรมชาติ และสิ่งสังเคราะห์ได้ทั้งนั้น
เข้าใจกระบวนการของการเกิดโรคภูมิแพ้
ขั้นของการเกิดโรคภูมิแพ้นั้นเริ่มจากการสัมผัสกับสารก่อภูมิแพ้ ไม่ว่าจะด้วยการสูดดม , การสัมผัสกับผิวหนัง หรือจากการรับประทานอาหาร จากนั้น เมื่อสารก่อภูมิแพ้เข้าสู่ร่างกาย ระบบภูมิคุ้มกันก็จะตอบสนองต่อสารเหล่านั้นด้วยการหลั่งสารก่อการอักเสบต่างๆ ที่ไปกระตุ้นให้เซลล์เกิดการพัฒนาระบบภูมิคุ้มกันจนสามารผลิตแอนติบอดีต่อสารก่อภูมิแพ้นั้นๆ คราวนี้เมื่อในร่างกายมีแอนติบอดีก็จะทำให้ร่างกายมีความไว (Sensitive) ต่อสารก่อภูมิแพ้ชนิดนั้นๆ เพิ่มมากขึ้น
เมื่อร่างกายได้รับ หรือมีการสัมผัสกับสารก่อภูมิแพ้ในครั้งต่อมาอีก ระบบภูมิคุ้มกันและแอนติบอดีก็จะตอบสนองและก่อให้เกิดการกระตุ้นของเซลล์ชนิดหนึ่งที่เรียกว่า แมสต์เซลล์ (Mast Cell) ที่จะหลั่งสาร ฮีสตามีน (Histamin) ซึ่งนับเป็นตัวการสำคัญที่ทำให้เกิดอาการที่ไม่พึงประสงค์ของโรคภูมิแพ้ โดยสิ่งเหล่านี้เมื่อเข้าสู่ร่างกายแล้วก็อาจทำให้เกิดอาการแพ้ได้
- เกสรดอกไม้ หรือเรียกในอีกชื่อหนึ่ง คือ ไข้ละอองฟาง
- ไรฝุ่น ซึ่งเป็นสารก่อภูมิแพ้ที่พบได้มากในครัวเรือน
- อาหาร โดยเฉพาะถั่วบางชนิด อาหารทะเล ไข่ และนมวัว
- พิษจากแมลงกัดต่อยบางชนิด รวมไปถึงอาการแพ้เหล็กในของผึ้ง
- สะเก็ดเล็กๆ ของผิวหนัง หรือขนสัตว์
- ยา โดยเฉพาะ ยาไอบูโพรเฟน, แอสไพริน และยาปฏิชีวนะบางชนิด อาทิ อามอกซีซิลิน
- ยางที่ใช้ในการทำถุงมือและถุงยางอนามัย
- สารเคมีที่ใช้ในครัวเรือน เช่น สารเคมีในผงซักฟอกและน้ำยาเปลี่ยนสีผม
ทำไมคนถึงเป็นภูมิแพ้มากขึ้น?
- ขาดการออกกำลังกาย พึ่งอากาศหายใจจากเครื่องปรับอากาศมากเกินไป
- ขาดความแข็งแรงตั้งแต่เป็นเด็กเล็ก เพราะดื่มนมแม่ไม่มากพอ ทำให้ภูมิคุ้มกันต่ำ
- รับสิ่งแปลกปลอมจากอาหารมากขึ้น เช่น สี และกลิ่นสังเคราะห์
- ผ้าห่ม หมอน พรมบนพื้น ไม่สะอาดเพียงพอ
- อากาศภายในบ้านถ่ายเทไม่สะดวก
- อาศัย หรือใช้ชีวิตอยู่ในพื้นที่ที่มลภาวะไม่ดี เช่น เขตก่อสร้าง อุตสาหกรรม และอยู่ใกล้แหล่งจราจร (ริมถนน)
- การสูบบุหรี่
- กรรมพันธุ์
ส่วนใหญ่ สารที่ก่อให้เกิดภูมิแพ้ มีอะไรบ้าง?
สารที่ก่อให้เกิดภูมิแพ้ในอากาศ
- ฝุ่น แมลงสาบ ขนสัตว์เลี้ยง เช่น สุนัข แมว เกสรดอกไม้ เชื้อรา
สารที่ก่อให้เกิดภูมิแพ้ในอาหาร
- อาหารทะเลจำพวกกุ้ง ปลาหมึก หอย ปู นมวัว นมถั่วเหลือง ไข่ แป้ง หรืออาหารบางจำพวก
ทราบได้อย่างไรว่าเราเป็นโรคภูมิแพ้หรือไม่?
- หมั่นสังเกตตัวเอง ว่ามีอาการเหล่านี้หรือไม่ เช่น น้ำมูกน้ำตาไหลบ่อยๆ คัดจมูก คันจมูก หายไม่ค่อยออก ไอ จามบ่อยๆ หผื่นขึ้นตามผิวหนัง หรือหากแพ้อาหาร หากมีอาการเดียวกันหลังจากทานอาหารบางชนิดเข้าไป ควรรีบปรึกษาแพทย์
- เข้าทำการตรวจ และทดสอบอาการภูมิแพ้กับแพทย์โดยตรง
วิธีรักษาโรคภูมิแพ้
- หลีกเลี่ยงสิ่งที่ทำให้เราเกิดอาการภูมิแพ้ทั้งหมด (หลังจากที่ทราบว่าเป็นภูมิแพ้อะไร)
- ทานยาอย่างสม่ำเสมอตามคำแนะนำของแพทย์ โดยยาที่ได้มาอาจเป็นยาแก้แพ้เม็ดๆ ยาพ่นผ่านทางจมูก หรือปาก หรืออาจเป็นการล้างจมูกด้วยน้ำเกลือ หากผู้ป่วยเป็นเด็ก ก็ต้องดูแลให้รับยาอย่างใกล้ชิด
- ดูแลตัวเองให้แข็งแรงอยู่เสมอ ทั้งพักผ่อนให้เพียงพอ ออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ ทานอาหารให้ครบหมู่ และอยู่ในสภาพแวดล้อมที่ดี ให้ร่างกายมีภูมิคุ้มกันที่ดี ต่อต้านสิ่งแปลกปลอมในร่ายกายได้ดี
- ฉีดวัคซีนป้องกันโรคภูมิแพ้ โดยตัวเลือกนี้แพทย์จะจัดให้เฉพาะผู้ป่วยภูมิแพ้ที่มีอาการมากๆ และไม่สามารถควบคุมอาการของโรคได้ หรือเกิดผลข้างเคียงจากวิธีการรักษาอื่นๆ
หากคุณเป็นผู้ป่วยโรคภูมิแพ้ วิธีที่ง่ายที่สุดคือหลีกเลี่ยงจากสิ่งที่ทำให้เราเกิดอาการแพ้ และรักษาร่างกายให้มีสุขภาพที่แข็งแรงอยู่เสมอ เท่านี้อาการของโรคภูมิแพ้ก็ทุเลาลงมาก จนอาจจะหายเป็นปกติได้นะคะ เป็นกำลังใจให้ทุกคนค่ะ
